Το ντέρμπι του ΑΡΗ με τον ΠΑΟΚ είναι κατά γενική ομολογία το 2ο σημαντικότερο -διαχρονικά- αθλητικό γεγονός της χώρας μετά το αντίστοιχο ντέρμπι της Αθήνας μεταξύ Ολυμπιακού και Παναθηναϊκού.
Σε αντίθεση με το μπάσκετ, στο ποδόσφαιρο οι δύο ομάδες σπάνια ήταν πρωταγωνίστριες στην κορυφογραμμή του Ελληνικού πρωταθλήματος. Ακόμη και οι χρυσές εποχές των δύο συλλόγων δεν συνέπεσαν ποτέ μεταξύ τους. Όταν ο ένας από τους δύο ζούσε στιγμές δόξας ο άλλος συνήθως κινούταν σε μέτριες πτήσεις.
Σε κάθε περίπτωση όμως μερικοί από τους μυθικότερους, μεταξύ τους, αγώνες που έχουν λάβει χώρα ανά τις δεκαετίες, το απίστευτο πάθος των οπαδών των δύο ομάδων και η επιρροή που έχουν αυτές οι αναμετρήσεις σε όλη την Ελληνική επικράτεια έχουν προσδώσει σε αυτή την αναμέτρηση κάτι παραπάνω από τον χαρακτήρα του «τοπικού ντέρμπι».
Η γέννηση της αντιπαλότητας και ο αγώνας για τα χρώματα
Βρισκόμαστε στο έτος 1925. Ο ΑΡΗΣ που μετράει ήδη 11 χρόνια ζωής είναι πρωταγωνίστρια ομάδα στα τοπικά πρωταθλήματα της Θεσσαλονίκης. Λίγο καιρό πριν, ελάχιστα μετά την μικρασιατική καταστροφή, ιδρυόταν η Ένωση Κωνσταντινουπολιτών Θεσσαλονίκης (από την οποία το 1925 προέκυψε η ΑΕΚ Θεσσαλονίκης και έναν χρόνο αργότερα ο ΠΑΟΚ).
Η κόντρα του ΑΡΗ με την -τότε- νεοσύστατη ομάδα ξεκίνησε κατευθείαν όταν και 4 Κωνσταντινουπολίτες αθλητές του ΑΡΕΩΣ (Βεντουρέλης, Αρμάς, Πάγκαλος, Μαλτζέζος) μεταπήδησαν στην ομάδα πρόδρομο του ΠΑΟΚ.
Οι δύο ομάδες φορούσαν αμφότερες κιτρινόμαυρα χρώματα, τα οποία συμβόλιζαν την Βυζαντινή αυτοκρατορία. Οι παράγοντες των δύο συλλόγων αποφάσισαν ότι δεν ήταν δυνατόν δύο ομάδες από την ίδια πόλη να φορούν τα ίδια χρώματα.
Έτσι στις 9 Αυγούστου του 1925 ο ΑΡΗΣ και η ΑΕΚ Θεσσαλονίκης (δηλαδή η αρχική ομάδα του ΠΑΟΚ) έδωσαν αγώνα με τον νικητή της αναμέτρησης να κατοχυρώνει για πάντα τα κιτρινόμαυρα χρώματα.
Το κλίμα στο γήπεδο του Ηρακλή (όπου και διεξήχθη ο αγώνας) μύριζε μπαρούτι τόσο εντός όσο και εκτός αγωνιστικού χώρου. Σύμφωνα με τον τύπο της εποχής μάλιστα σημειώθηκαν μεμονωμένα επεισόδια. H ΑΕΚΘ. αν και θεωρούταν κατά κάποιο τρόπο “αουτσάιντερ” αιφνιδίασε και προηγήθηκε γρήγορα με 0-2. Ο ΑΡΗΣ αντέδρασε και ισοφάρισε πριν την λήξη του ημιχρόνου σε 2-2. Ο “Θεός του πολέμου” επικράτησε κατά κράτος στο Β’ ημίχρονο και με την επίτευξη άλλων 3 τερμάτων επικράτησε με 5-2 κατοχυρώνοντας μια για πάντα τα κιτρινόμαυρα χρώματα.
Η μεταπήδηση του Κώστα Βελλιάδη στον ΠΑΟΚ
Κατά τους παλαιότερους ο Κώστας Βελλιάδης αποτέλεσε τον σπουδαιότερο τερματοφύλακα που κάθισε ποτέ κάτω από τα γκολποστ του ΑΡΗ. Διεθνής την εθνική ομάδα το 1949, έγινε κομμάτι του συλλόγου σε νεαρή ηλικία κατά την περίοδο της κατοχής. Υπήρξε πρωταθλητής Ελλάδας με τους «κίτρινους» το 1946 και αρχηγός της ομάδας από το 1950 και μετά.
Χαρακτηριστική υπήρξε η γενναιότητα και η αυταπάρνηση του όταν και υπερασπίστηκε την εστία του ΑΡΗ σε αγώνα κόντρα στον Παναθηναϊκό το 1953, παρά το γεγονός ότι είχε υποστεί κάταγμα στο χέρι. Για τους φίλους των “κίτρινων” θεωρούταν σημαία και ένας θρύλος της ομάδας.
Το 1955 θα συνέβαινε μια μεταγραφή που θα τάραζε τα νερά της πόλης. Ο διεθνής τερματοφύλακας είχε τραυματιστεί με αποτέλεσμα να παραγκωνιστεί και σταδιακά να θεωρηθεί ξένο σώμα από τον σύλλογο. Ως αποτέλεσμα αυτού του γεγονότος ήταν ο Βελλιάδης να καταλήξει στον ΠΑΟΚ.
Αυτό το γεγονός προκάλεσε έντονες αντιδράσεις στους οπαδούς του ΑΡΗ οι οποίοι δεν κράτησαν κακία προς τον πρώην τερματοφύλακα των “κίτρινων”. Αντιθέτως ξέσπασαν εναντίον της διοίκησης η οποία θεωρήθηκε υπεύθυνη για την απώλεια της σημαίας της ομάδας τους και την μεταπήδηση τους στον αιώνιο αντίπαλο.
Μετά από μία σεζόν στην οποία ο ΠΑΟΚ θα κέρδιζε τον ΑΡΗ σε 3 περιπτώσεις (σε σύνολο 6 αγώνων) ο Βελλιάδης θα αποσυρόταν από την ενεργό δράση και θα αναλάμβανε τον πάγκο των “κίτρινων” το 1961.
Το σπάσιμο της παράδοσης και η διάλυση της μεγάλης ομάδας του ΑΡΗ
Το ημερολόγιο έγραφε 6 Οκτωβρίου του 1963. Στα πλαίσια της 4ης αγωνιστικής του πρωταθλήματος ο ΑΡΗΣ κέρδιζε στην Τούμπα τον ΠΑΟΚ με 0-1. Πολλοί δεν θα το καταλάβαιναν αλλά εκείνη την ημέρα ξεκινούσε μια παράδοση 10 ετών όπου ο ΠΑΟΚ δεν κέρδισε σε καμία περίπτωση τον ΑΡΗ.
Συνολικά για τα επόμενα 10 χρόνια θα σημειωνόταν 10 ισοπαλίες και 8 νίκες υπέρ του ΑΡΗ, με μία από αυτές να είναι στα πλαίσια του τελικού του κυπέλλου Ελλάδας τον Ιούνιο του 1970.
Στις 4 Ιουνίου του 1972, στην 33η και προτελευταία αγωνιστική του πρωταθλήματος ο ΑΡΗΣ υποδεχόταν τον ΠΑΟΚ στο γήπεδο Χαριλάου, τρεις μέρες πριν τον μεταξύ τους προγραμματισμένο ημιτελικό κυπέλλου. Στον αγώνα πρωταθλήματος οι “κίτρινοι” είχαν κυριαρχήσει στον αγωνιστικό χώρο επί του αντιπάλου τους. Βρέθηκαν να προηγούνται με 3-1 στο πρώτο ημίχρονο και με τον πανικό να είναι διάχυτος στα αποδυτήρια του ΠΑΟΚ.
Με την έναρξη της επανάληψης και ενώ φαινόταν πως ο ΑΡΗΣ θα θριάμβευε, ο Ζλατάνος, διαιτητής της αναμέτρησης έδωσε ανύπαρκτο πέναλτι στον ΠΑΟΚ το οποίο όμως δεν αξιοποιήθηκε. Παρότι δεν δέχτηκαν γκολ οι παίκτες του ΑΡΗ επηρεάστηκαν αρνητικά. Έχασαν την ψυχραιμία τους, επαναπαύθηκαν στο σκορ του πρώτου ημιχρόνου και εντέλει αναδείχθηκαν ισόπαλοι με 3-3, παρά το γεγονός ότι στο μεγαλύτερο κομμάτι του αγώνα ήταν καλύτεροι.
Διαιτητής του αγώνα της 7ης Ιουνίου του 1972 ήταν ο Χρήστος Μίχας, γνωστός για την αρνητική του διαιτησία στον τελικό του 1970 όπου προσπάθησε με κάθε τρόπο να αφαιρέσει το κύπελλο από τον ΑΡΗ. Ότι δεν κατάφερε το 1970, θα το κατάφερνε 2 χρόνια αργότερα: Να κατακρεουργήσει με αισχρό τρόπο την μεγάλη φουρνιά των “κίτρινων”.
Οι παίκτες του ΠΑΟΚ μετά την ανέλπιστη ισοπαλία τους στον αγώνα πρωταθλήματος, κατέβηκαν στον ημιτελικό κυπέλλου του Χαριλάου με ανυψωμένο ηθικό. Ο ΠΑΟΚ προηγήθηκε γρήγορα με αμφισβητούμενο γκολ. Ο ΑΡΗΣ παρά την γρήγορη ισοφάριση του βρέθηκε ξανά πίσω στο σκορ με 1-2 μόλις στο 20’ της αναμέτρησης. Από εκεί και πέρα ο Μίχας αναλαμβάνει δράση. Αποβάλλει τον Μπαλάφα του ΑΡΗ και στην συνέχεια αρνείται 4 πέναλτι στους «κίτρινους» (τρεις ανατροπές και ένα χέρι). Δύο λεπτά πριν το τέλος του αγώνας οι ποδοσφαιριστές του ΑΡΗ “πέφτουν” πάνω στον Χρήστο Μίχα. Τα αίματα άναψαν και σημειώθηκε συμπλοκή. Αμέσως επενέβησαν τα όργανα της χούντας και συνέλαβαν 3 ποδοσφαιριστές του ΑΡΗ (Αλεξιάδης, Συρόπουλος, Σπυρίδων). Ο αγώνας δεν ολοκληρώθηκε ποτέ και με μία «γιαλαντζί» νίκη ο ΠΑΟΚ κατόρθωσε λίγες μέρες αργότερα να κατακτήσει το πρώτο κύπελλο Ελλάδας της ιστορίας του.
Κατά πολλούς που έζησαν εκείνη την εποχή αυτή η “σφαγή” αποτέλεσε το τέλος της μεγάλης ομάδας του ΑΡΗ η οποία κατέκτησε τον τίτλο του 1970.
Η εσχάτη “προδοσία” των ΠΑΟΚτσίδων στον Βόλο
Παρά τα όσα προηγήθηκαν, εκείνες οι εποχές ήταν πιο αθώες συγκριτικά με σήμερα. Οι οπαδοί των ομάδων συνήθιζαν να κάθονται μαζί στις κερκίδες χωρίς ωστόσο να συμβαίνει τίποτα το ιδιαίτερο. Σύμφωνα με τις αφηγήσεις παλιότερων, στα γενικότερα πλαίσια ανταγωνισμού οι οπαδοί των ομάδων της Θεσσαλονίκης συνήθιζαν να υποστηρίζονται μεταξύ τους. Το 1980 αυτό το πράγμα έμελλε να αλλάξει μια για πάντα.
Την σεζόν 1979/1980 σε ένα συναρπαστικό πρωτάθλημα όπου τον τίτλο διεκδίκησαν συνολικά 5 ομάδες, ο ΑΡΗΣ ισοβάθμησε στην κορυφή με τον Ολυμπιακό στο τέλος της σεζόν με 47 βαθμούς.
Μάλιστα στην τελευταία αγωνιστική ο Ολυμπιακός υποδεχόταν στο “Καραϊσκάκη” τον ΠΑΟΚ ο οποίος έπρεπε να κόψει βαθμούς για να κατακτούσε ο ΑΡΗΣ το πρωτάθλημα στην κανονική διάρκεια. Οι οπαδοί του “δικεφάλου” πείθουν τους παίκτες της ομάδας τους να αγωνιστούν με μειωμένη απόδοση στο Φαληρικό στάδιο. Οι Πειραιώτες κέρδισαν σε ένα πολύ χαλαρό απόγευμα με 2-0 τον “δικέφαλο” την ώρα που οι “κίτρινοι” κέρδιζαν στην Ρόδο την τοπική ομάδα με 0-1.
Ο τίτλος κρίθηκε σε αγώνα μπαράζ στον Βόλο μεταξύ των δύο αντιπάλων. Σε έναν αγώνα που ο ΑΡΗΣ δεν κατάφερε να προηγηθεί παρά τις χαμένες ευκαιρίες και τα δοκάρια του στο πρώτο ημίχρονο, ο τίτλος του πρωταθλητή θα κερδιζόταν από τον Ολυμπιακό με τελικό σκορ 2-0.
Η ήττα του ΑΡΗ επισκιάστηκε από την οργανωμένη υποστήριξη των οπαδών του ΠΑΟΚ προς τον Ολυμπιακό. Μερίδα μελλών της Θύρας4 με πρωτεργάτη τον “Μάκη Μανάβη” τον οπαδικό πατέρα των φίλων του ΠΑΟΚ σήκωσε μέσα από τον κύριο όγκο τον οπαδών του Ολυμπιακού ένα πανό το οποίο ανέγραφε: “Οι φίλαθλοι του ΠΑΟΚ εύχονται ολόψυχα την κατάκτηση του πρωταθλήματος από την ομάδα του Ολυμπιακού”. Με τον τρόπο αυτό ολοκληρώθηκε μια περίοδος προδοσίας του ΠΑΟΚ προς το ποδόσφαιρο της Θεσσαλονίκης δηλητηριάζοντας για πάντα τις σχέσεις των οπαδών των ομάδων της πόλης μας (λίγες μέρες νωρίτερα ο ποδοσφαιριστής του ΠΑΟΚ, Φιλώτας Πέλλιος δήλωσε πως προσπάθησε να δωροδοκηθεί από τον πρόεδρο του Ηρακλή πριν τον ημιτελικό κυπέλλου ΠΑΟΚ-Ηρακλής, με αποτέλεσμα ο “γηραιός” να υποβιβαστεί στα χαρτιά. Χρόνια αργότερα η κυανόλευκη ομάδα δικαιώθηκε για αυτή την υπόθεση).