Προτού καλά-καλά ανακοινωθεί και επισήμως η καταστολή της απόπειρας πραξικοπήματος στην Τουρκία, αναλυτές και ειδικοί προσπαθούν να εντοπίσουν και να εξηγήσουν τα αίτια εκδήλωσής του.
Προτού καλά-καλά ανακοινωθεί και επισήμως η καταστολή της απόπειρας πραξικοπήματος που ξεκίνησε την Παρασκευή το βράδυ στην Τουρκία, αναλυτές και ειδικοί προσπαθούν να εντοπίσουν και να εξηγήσουν τα αίτια εκδήλωσης του.
The Economist
Οι πολιτικές και κοινωνικές διαιρέσεις της Τουρκίας έχουν αυξηθεί σημαντικά από το 2013, όταν και η χώρα συγκλονίστηκε από αντικυβερνητικές διαδηλώσεις και ένα σκάνδαλο διαφθοράς που κόστισε σε τρεις υπουργούς τις θέσεις τους.
Ο Ερντογάν και οι υποστηρικτές του έχουν κατηγορήσει τους Γκιουλενιστές (οπαδούς του Φετουλάχ Γκιουλέν) ότι βρισκόντουσαν πίσω, τόσο από την κοινωνική αναταραχή, όσο και πίσω από το σκάνδαλο δωροδοκίας.
Καθώς ο πόλεμος στη Συρία άρχισε να «απλώνει» τις επιπτώσεις του και στην Τουρκία, ένα κύμα τρομοκρατικών επιθέσεων έλαβε χώρα τον περασμένο χρόνο, αυξάνοντας την αίσθηση της κρίσης.
Στην πιο πρόσφατη από αυτές, τρεις τζιχαντιστές του Ισλαμικού Κράτους σκότωσαν συνολικά 45 ανθρώπους σε επίθεση που εξαπέλυσαν κατά του διεθνούς αεροδρομίου της Κωνσταντινούπολης στις 28 Ιουνίου.
Ο μακροχρόνιος πόλεμος εντωμεταξύ με τους Κούρδους μαχητές έχει επίσης αναζωπυρώθει.
Ακόμα και εν μέσω αυτών των εντάσεων, λίγοι Τούρκοι μπορούσαν να φανταστούν ότι ένα ακόμη πραξικόπημα, όπως αυτά που έχουν στιγματίσει τη χώρα από το 1960 και μετά, θα μπορούσε να ξεσπάσει στις μέρες μας.
Το κόμμα του Ερντογάν βρίσκεται στην εξουσία από το 2002, με τη στήριξη περίπου του ήμισυ του εκλογικού σώματος. Στη δεκαετία του 2000 ο στρατός υπέστη μια βαθιά και διευρυμένη εκκαθάριση, μέσα από μια σειρά υψηλού προφίλ δίκες, όπου ανώτεροι αξιωματικοί αντιμετώπισαν την κατηγορία της συνωμοσίας, ένα σχέδιο που πιστεύεται ότι διαμορφώθηκε και υλοποιήθηκε από τους Γκιουλενιστές με τη βοήθεια του Ερντογάν.
Τον τελευταίο καιρό ωστόσο, ο Ερντογάν άρχισε να απελευθερώνει στρατηγούς που είχε φυλακίσει σε μια προσπάθεια ανοικοδόμησης των δεσμών του με τον Στρατό. Επίσης, η επιστροφή του πολέμου με τους Κούρδους στα νοτιοανατολικά της χώρας ενίσχυσε την εντύπωση ότι θα μπορούσε ο στρατός να ξανακερδίσει την επιρροή που παραδοσιακά είχε στον τρόπο με τον οποίο λειτουργεί η κυβέρνηση.
BBC
Η απόπειρα πραξικοπήματος συνέβη επειδή η Τουρκία έχει βαθιά διχαστεί το τελευταίο διάστημα από την προσπάθεια του πρόεδρου Ερντογάν να μεταρρυθμίσει τη χώρα και λόγω της εξέλιξης του πόλεμου στη Συρία.
Ο Πρόεδρος Ερντογάν και το κόμμα του, το AKΠ, έχουν γίνει ειδικοί στις εκλογικές νίκες, αλλά πάντα υπήρχαν αμφιβολίες σχετικά με τη μακροπρόθεσμη δέσμευσή του στη δημοκρατία.
Ο Ερντογάν είναι στην ουσία ένας ισλαμιστής πολιτικός που απορρίπτει την κοσμική κληρονομιά της σύγχρονης Τουρκίας, (μια κληρονομιά άμεσα συνδεδεμένη με το στράτευμα).
Ο Ερντογάν έχει επίσης υιοθετήσει ολοένα και πιο αυταρχικά μέτρα, συγκεντρώνοντας στα ερια του όλο και πιο μεγάλη εξουσία- και πολλοί φοβούνται ότι μετά την καταστολή του πραξικοπήματος, αυτό θα μπορούσε να ενισχυθεί ακόμη περαιτέρω.
Η προσπάθεια του να μετατρέψει τον εαυτό του σε έναν πανίσχυρο Πρόεδρο, είναι εμφανής, με πολλούς να τον χαρακτηρίζουν «σύγχρονο Σουλτάνο».
Από την αρχή κιόλας της σύρραξης στην Συρία, η κυβέρνηση του Ερντογάν έλαβε ανοικτά θέση, υποστηρίζοντας έμπρακτα την ισλαμιστική αντιπολίτευση ενάντια στον Πρόεδρο Άσαντ – αλλά η βία που σύντομα εξαπλώθηκε πέρα από τα σύνορα της χώρας, βοήθησε στην αναθέρμανση του αγώνα του κουρδικού ΡΚΚ – και μετέτρεψε την Τουρκία σε κύριο στόχο για τους τζιχαντιστές που αυτοαποκαλούνται ως Ισλαμικό Κράτος.
Αυτό έχει προκαλέσει και την μεγαλύτερη ανησυχία.
Η Τουρκία αντιμετωπίζει ένα ταραχώδες σκηνικό – και η προσπάθεια να ανατρέψουν τον Πρόεδρο Ερντογάν δεν θα είναι η τελευταία πράξη του δράματος..
Newsweek
Ο τουρκικός στρατός υπήρξε πάντα ισχυρός παράγοντας στην πολιτική σκηνή της Τουρκίας και η χώρα εξακολουθεί να διαθέτει το δεύτερο μεγαλύτερο στρατό στο ΝΑΤΟ, πίσω ακριβώς από τις ΗΠΑ.
Πολιτικά, ο στρατός υπήρξε μετείχε σε τέσσερις διαφορετικές κυβερνήσεις από τη δεκαετία του 1960, αλλά η εκλογή του Ερντογάν το 2003 εγκαινίασε μια περίοδο παρακμής για τη στρατιωτική κυριαρχία, καθώς ο Τούρκος ηγέτης κατάφερε σύντομα να περιορίσει την εξουσία του.
Το 2007 μάλιστα, οι ένοπλες δυνάμεις της χώρας απείλησαν μέσω διαδικτύου ότι θα παρέμβουν σε μια αμφιλεγόμενη εκλογική διαδικασία. Η υπόθεση, που είναι γνωστή ως το E-πραξικόπημα, πυροδότησε μια εκτεταμένη έρευνα και ένα χρόνο αργότερα, οι Τούρκικες αρχές ανακοίνωσαν ότι είχαν ανακαλύψει ένα πενταετές σχέδιο ανατροπής της κυβέρνησης που εκκολάφθηκε από στρατιωτικούς και πολιτικά πρόσωπα.
Το κύριο όμως ήταν ότι η επιθυμία του Ερντογάν για μια ευρύτερη στρατιωτική εκστρατεία στη Συρία, δεν υπήρξε ιδιαίτερα δημοφιλής μέσα στο στράτευμα, ούτε βέβαια ο αυξανόμενος συντηρητισμός του.
Μάλιστα, ο Μετίν Γκουργκάν, ένας πρώην Τούρκος αξιωματικός του στρατού ο οποίος τώρα εργάζεται ως αναλυτής ασφαλείας με έδρα την Κωνσταντινούπολη, δήλωσε μόλις την περασμένη εβδομάδα στην Wall Street Journal ότι «με την αποδυνάμωση της αντιπολίτευσης, οι στρατιωτικοί θεωρούν ολοένα και πιο πολύ τους εαυτούς τους ως τη μόνη δύναμη που μπορεί να “βάλει φρένο” στα σχέδια του Ερντογάν και να διατηρήσει την ισορροπία του συστήματος απέναντι στον επεκτατισμό του».